Dinsdag 18 november tijdens het LOKAAL café in Walhalla mag ik mijn licht laten schijnen over de lokale democratie; de inspraak en participatie van burgers.
‘Samen bouwen we aan onze stad. Dat klinkt mooi – en dat is het ook – maar het brengt uitdagingen met zich mee. De gemeente maakt beleid en verwacht soms actieve deelname van bewoners. Bewoners zetten zich graag in, maar lopen vaak tegen regels, procedures of stroperigheid aan. Hoe vinden we daarin de balans? Waar botsen bewonersinitiatieven op de grenzen van het systeem? En hoe kunnen beleidsmakers ruimte geven zonder los te laten? Tijdens dit LOKAAL Café zoeken we samen naar antwoorden.’
“Werkt die lokale democratie – of niet?”
Dinsdagavond 18 november
Foyer Café Walhalla, Veerlaan 11
19:30 - 21:30 entree gratis, reserveren kan hier: https://lokaal.org/agenda/
Met presentator Francisco van Jole (BNNVARA) gaan we in gesprek met:
Rini Biemans (arts, sociaal & cultureel ondernemer, Stadsgeneeskunde, De Luie Vrolijke Tuinier) – Rini ervaart aan den lijve hoe inspirerende initiatieven soms vastlopen op regelgeving. "Lokale democratie is multiple choice. Je kunt kiezen uit een zeer beperkt aantal mogelijkheden."
Marije van den Berg (onderzoeker, procesbegeleider en adviseur) – pleitbezorger van Gemeenschapskracht. Haar motto: “Whatever the problem, Community is the answer.”
Het lijkt mij een leuke inspirerende avond te worden. Ik heb het boek; ‘Je bent niet de baas maar je moet er wat mee’, van Marije van den Berg en Nico Groen met plezier gelezen. Het is een goede analyse hoe organisaties en lokale besturen werken. Het is ook een hartverwarmend betoog wat er mogelijk is als je niet binnen de lijntjes kleurt en zelf initiatief neemt. Het bevat een geheim katern voor bazen om deze mogelijkheden te integreren en er als organisatie van te profiteren.
Tegelijkertijd in de dagelijkse praktijk in de wijk waar mijn ervaring en expertise ligt is er toch een keerzijde en wel eentje die er voor zorgt dat alles en iedereen die enthousiast begint uiteindelijk voor de keuze staat. Stoppen of binnen de lijntjes kleuren. Dit staat haaks op wat men beleidsmatig verkondigt… waarom is de lopende praktijk zo weerbarstig?
In grote organisaties zoals bijvoorbeeld de zorg of de overheid zijn zo’n 15% van de betrokkenen bereid buiten de lijntjes te kleuren en zich in te zetten voor verandering en verbetering. 70% vindt het best maar doet zelf niet mee en tot slot is er zo’n 15% die wil dat er absoluut niets verandert. Ik vermoed dat dit soort percentages ook voor bewoners gelden of beter initiatiefnemers. Want de meeste wijkinitiatieven worden vaak geïnitieerd en ontwikkeld door professionals; sociale ondernemers.
De opstartfase en de eerste paar jaar gaan meestal goed maar structurele doorgroei is lastig. Het past niet in het beleid en de regels naast tal van juridische bezwaren. Het openbaar bestuur is als een mammoettanker en die koers verander je niet zomaar. Je zou het kunnen vergelijken met het huidige groenbeheer dat hopeloos achter de muziek aanloopt. Alle spontane natuur, de inheemse natuur voorheen onkruid, die cruciaal is voor een biodiverse stadsnatuur, wordt inspiratieloos weggeschoffeld. Wij als Creatief Beheer en wij niet alleen proberen dit al decennia open te breken. Vooralsnog zonder resultaat. Maar er worden wel kleine stappen gezet en in mijn beleving is het een kwestie van tijd tot dit kantelt en ecologisch en sociaal groenbeheer standaard wordt. Er is immers geen weg terug.
Desalniettemin zie je dat heel veel informele initiatieven het juist nu lastig hebben. Ze worden simpelweg wegbezuinigd (weggeschoffeld) zonder mededogen. Ze passen niet, ze mogen niet. Wat begon als een enthousiast verhaal met vaak enthousiaste ambtenaren eindigt in een verbeten strijd met handtekeningenacties en crowdfunding. Zoals een initiatiefnemer het laatst verwoordde: ‘Ik ben al twintig jaar bezig dan zou je toch verwachten dat je iets hebt opgebouwd. Maar nee, je moet je steeds weer bewijzen met vaak cynische mensen tegenover je.’ Achteraf bezien zaten we allemaal in een gedoogconstructie en de meeste initiatiefnemers die ik door de jaren heb leren kennen lopen hier tegenaan of zijn uit frustratie gestopt. Het is met initiatieven net als met het onkruid. Ze zijn niet te stuiten en overal staan weer enthousiaste mensen op maar ook het gedachteloze schoffelen gaat door.
Hoe enthousiast, kwalitatief en relevant een initiatief ook is het kan niet blijven bestaan als het niet op ambtelijke of bedrijfsmatige wijze is gestart of wordt doorontwikkeld. Er kunnen zo geen spontane ecosociale buffers ontstaan die duurzaam doorgroeien en de huidige verschraalde controlecultuur kunnen vitaliseren en effectiever maken.
Er zijn dus zowel positieve als negatieve aspecten te benoemen. In mijn optiek is de gemeente zowel facilitator als hindermacht. Faciliteren levert veel maatschappelijk rendement op velerlei gebied. Tegenhouden kost geld en vertraagt de onvermijdelijke transitie richting werkelijke inspraak, participatie en eigenaarschap. Wat is wijsheid en wie is aan zet?
