Twee jaar geleden zat ik op mijn veranda achter mijn laptop te schrijven en het viel me op dat er zo’n twee meter voor me op ooghoogte een zweefvlieg zweefde. De volgende dag was ze er weer op dezelfde plek. Ik schreef er toen iets over.
Dit weekend en al die tijd daartussen zweefde de zweefvlieg nog steeds op die plek in het voorjaar. Het zal vast niet dezelfde zweefvlieg zijn. Waarom die plek? Heeft het met paren te maken?
Zo bezocht afgelopen week een reiger Park 1943. Toen ik mijn tweets van vorig jaar bekeek zag ik dat vorig jaar precies rond deze tijd de reiger ook in het park was. Dieren hebben gewoonten.
Op een zeker moment krijg je er oog voor en zie je patronen en ritmes door het jaar heen. Planten vormen de vaste basis met een symfonie aan verschillende bloeiers. Insecten en vogels volgen dit ritme. Die zweefvlieg en de reiger laten zien dat het geen lukraak gedoe is. Alle dieren hebben een dag en nachtritme en verschillende tijden en plekken dat ze actief zijn.
De natuur kent volop wonderlijk samenspel. Alles gebeurt op tijd en beïnvloed elkaar; voortplanting en voeding daar gaat het om. Camouflage, verleiding, aanvallen en verdedigen. Kijk een willekeurige natuurdocumentaire en je ziet deze nauwe samenhang en wonderlijke complexiteit. Trekvogels weten precies hun broedplek te vinden.
Ecosystemen zijn complex en je kunt nooit alle connecties en effecten kennen. Eén ding is we zeker; als je iets verandert heeft dit effect op een heleboel andere zaken. Een ecosysteem krijgt een ander evenwicht, evenzo als er iets bijkomt. Zoals bijvoorbeeld de wolf, die verandert niet alleen zaken op ecologisch gebied maar ook op sociaal gebied als je de discussies erover volgt.
De natuur is prachtig in haar variëteit en oplossingen maar bovenal beter toegerust dan wij die er onderdeel van zijn. Wij organiseren anders dan de natuur. Wij zijn er onderdeel van en proberen de natuur naar onze hand te zetten. Dat is wonderwel gelukt. Dachten we. We hebben net als alle andere levende wezens het spel gespeeld van camouflage, verleiding en strijd. We hebben die strijd overduidelijk gewonnen. Wij zijn de hoofdpredator op aarde. Echter de natuur en haar wetten hebben we niet kunnen veranderen.
Boontje komt om zijn loontje. Wat we dachten te beheersen ontploft in ons gezicht. Niet meer houdbaar. Klimaatverandering en biodiversiteitverlies zijn het resultaat van ons grote succes de natuur te beheersen. Het repareren hiervan is geen eenvoudige opname want tja dat is ook complex. Het is immers ook natuur… Tatasteel hoort er bij en vliegtuigen zijn onze vieze trekvogels.
Complexiteit kun je niet lineair benaderen alsof het losse onderdelen zijn. Door de samenhang zijn interventies tricky. Het kan verkeerd uitpakken. Simpele principes zijn hier praktischer. Zorg dat de basis de voorwaarden heeft om de natuur haar werk te kunnen laten doen. Zorg dat alle levende wezens enigzins stabiel kunnen samenleven.
Hoe doe je dat?
De kennis en kunde om dit te doen is er al lang. Het grootste obstakel momenteel is ons eigen gedrag, ons eco (nomische) systeem. We hebben als Creatief Beheer indertijd gekozen voor onderhoud (dagelijkse menselijke interactie) als aangrijpingspunt voor herstel. Hier kun je namelijk de voorwaarden scheppen voor een schone, gezonde, biodiverse leefomgeving.
De natuur doet het herstelwerk immers zelf mits ze daartoe de mogelijkheden krijgt. Simpele zaken als niet maaien voor mei helpen enorm. Rust en ruimte in plaats van ontwerpen en herinrichten. Natuur kun je niet ontwerpen met zo min als je mensen kunt programmeren. Alles heeft een eigen dynamiek en werken met deze dynamiek betekent dat je deze dynamiek moet leren kennen en eventueel beteugelen door ze de ruimte en rust te laten zich te kunnen ontwikkelen.
Om het nog simpeler te maken liefde en aandacht doet het werk en zoals het spreekwoord zegt. Bescheidenheid siert de mens.
