Het begrip ecosociaal is momenteel met een opgang bezig. Je komt het begrip overal tegen. Wat betekent het precies? Als Creatief Beheer zijn we de term ergens in 2014 gaan gebruiken als ondersteuning voor onze stadsgeneeskunde methodiek. De essentie is dat we ecologische interactie en sociale interactie als hetzelfde zien en aan een ecologisch sociaal systeem werken die zowel voor de natuur als ons mensen gezond is. Ecosociaal tuinieren waarbij je zowel de natuur (biodiversiteit) dient als de mens (gezondheid). Een gezond makende ecologische en sociale systeembuffer gebaseerd op noodzakelijke interactie via het dagelijks onderhoud en zorg in de leefomgeving van mensen om het wetenschappelijk te omschrijven
Wat ik nu merk is dat de term eco-sociaal opgang doet in welzijnskringen. Het vervangt het klassieke sociaal werk en de beste definitie die ik kon vinden dat het vooral om duurzaamheid en de klimaatcrisis gaat. Dat is iets anders dan hoe wij de term gebruiken. Bij ons staat gezondheid centraal en niet de grotere wereldpolitiek. Wij willen zowel mensen als de stadsnatuur een gezondere leefomgeving geven in steden. Vandaar dat ik vaak de slogan gebruik: ‘Als wij de natuur genezen zal de natuur ons genezen’. De natuur zelf is immers onze grootste muze en het werkingsmechanisme achter de methode.
Dit is de definitie die ik vond van eco-sociaal werk op Movisie, een website over het sociale werk in Nederland.
Eco-sociaal werk is een benadering waarin vanuit waarden als duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid tussen mens, dier en natuur wordt nagedacht hoe de samenleving, zorg en welzijn vorm en inhoud kunnen krijgen.
Dit is natuurlijk helemaal prima. Het komt overeen met onze intentie maar het heeft een andere concrete invulling dan zoals wij die realiseren door het lopend schoon- en groenonderhoud anders te organiseren. Daar zit de grote kracht van Stadsgeneeskunde. Het genereert met dezelfde kosten als er nu worden uitgeven een effectieve investering in een gezondere groenere leefomgeving voor bewoners en met name voor kinderen want hier is de nood het hoogst en dus ook de opbrengst.
Het eco-sociaal werk, laten we zeggen met een streepje tussen eco en sociaal is eigenlijk een verzamelnaam waar het ecosociale tuinieren van Creatief Beheer zonder streepje dus een onderdeel van is. Dit is belangrijk te benoemen want goede definities voorkomen dat het een containerbegrip wordt. Zoals bijvoorbeeld inclusief en duurzaam, daar kun je alle kanten mee op . Als de container vol en onoverzichtelijk wordt komt er een nieuw begrip en wordt er een nieuwe container geplaatst. Die nieuwe container lijkt nu dus dat eco-sociale werk te zijn. Wij zijn daar een concrete invulling van. Wij zijn slechts een klein onderdeeltje van het totale eco-sociale spectrum wel een essentieel onderdeel overigens. Want hoe kun je ecologische en sociale interactie koppelen op afstand? Wij zijn overigens ook duurzaam en inclusief. Iedereen kan en mag meedoen.
Zo dat moet even van mijn hart. Waarom is in de stad het ecosociaal tuinieren zo effectief en kansrijk als het gaat om volksgezondheid, biodiversiteit en sociale veiligheid. Omdat het aangrijpt op zowel ecosystemen als sociale systemen direct in de woonomgeving van mensen. Iedereen heeft er automatisch baat bij. Het is generale inclusieve preventie pur sang. Het feit dat nog weinigen dit weten en beseffen is omdat het haaks staat op wat we gewend zijn. We zijn gewend te beschermen, op te lossen, te redden, te genezen, integraal te werken. Zoals Movisie stelt, ‘nadenken over duurzaamheid, rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid tussen mens, plant en dier’. Hoe lang kun je daar over nadenken zonder wat te doen? Wij mensen slopen de natuur voor ons eigen voordeel. Als we hiermee door blijven gaan vernietigen we onze habitat. Dus planten en dieren zijn even essentieel als mensen. Sterker nog als je mensen wil redden moet je de natuur redden. Ik wil hierover best in discussie gaan maar dit is mijn positie in deze. We zijn niet voor niets 25 jaar geleden in de praktijk begonnen omdat er anders niets van komt. De praktijk leer je echt kennen door deze te veranderen.
Ik wordt kriegel als mensen eerst gaan nadenken zonder iets te doen of te testen in de praktijk. Wat ik merk in academische kringen is dat het geld niet meer tegen de plinten klotst maar de naïviteit en wishful thinking is nog steeds all over the place. Sorry dat ik het zeg. In de 25 jaar dat we bezig zijn stapelen de rapporten en visies elkaar op en het is alleen maar erger geworden. Tegelijkertijd komt er steeds meer kennis en effectief geteste interventies. Ergens gaat er iets mis want het groeit niet door in onze manier van doen. Dat komt volgens mij door de pilotparadox (ik leg deze zo uit) naast het feit natuurlijk dat mensen hun ideeën niet zomaar veranderen. Meestal sterven ideeën samen met het brein waar ze in leven. We veranderen pas als het echt moet.
Toen we als kunstenaars begonnen met wijkprojecten rond 1998 heetten die artistiek sociale projecten. Onze projecten waren inderdaad artistiek sociaal; kunstenaars die probeerden sociale impact te maken. In 2003 richtten we Creatief Beheer op waar we begonnen met het inrichten van braakliggende terreinen als park en ontmoetingsplek voor de buurt. Ergens in 2005/2006 kwam de term stadslandbouw op pad en ons Proefpark was indertijd het grote voorbeeld. Echter wij zijn helemaal geen stadslandbouw, wij tuinieren voor volksgezondheid en later ergens tussen 2008 en 2011 ging onze focus ook richting biodiversiteit. Inmiddels hoor je niets meer van stadslandbouw. De participatiesamenleving kwam en plots had je bewonersinitiatieven, sociaal ondernemers en wijkcoöperaties. Inmiddels zijn deze ook in een probleemsituatie terecht gekomen want de financiering is erg lastig. Ik vermoed dat dit de manifestatie van de pilotparadox is. Als je aan een pilot werkt, een experiment voor de toekomst, is daar meestal voldoende enthousiasme en draagvlak, inclusief financiën. Het zijn ideale omstandigheden. Echter als de pilot stopt en dat doet een pilot altijd. Meestal is er nog een publicatie en onderzoek maar de aanpak stopt. Doorgroei in de lopende praktijk blijkt keer op keer lastig en resultaten in een pilot vertalen zich niet makkelijk naar het geheel. Daar zijn andere belangen.
Dit is natuurlijk niet goed, want wat hebben pilots en onderzoek dan voor zin als het niet wordt opgepakt en doorontwikkeld. Dat is precies de reden dat we al onze tijdelijke projecten/pilots zijn gestopt in 2019 en nu al 6 jaar bezig zijn met een structureel traject. Wat we meemaken bewijst mijn eerdere vermoeden dat de lopende praktijk een totaal andere wereld is. Het is leerzaam en alles gaat traag maar iedere stap hoe klein ook is in de goede richting. Wij willen een nieuwe vaste standaard in de buitenruimte creëren richting een gezonde leefomgeving en wat we doen zien we niet als een pilot maar als ecosociaal tuinieren in de praktijk. Het is praktijkontwikkeling vanuit een idee waarbij de natuur ons geneest als wij de/onze natuur genezen. Klinkt wellicht wat waus voor sommigen maar dat is het niet. Het is uiterst praktisch en doet wat het belooft.
