Als wij mensen houden van natuur waar houden we dan van. Hoe geven wij onze relatie met de natuur vorm? Hoe tonen wij liefde en hoe ontvangen wij liefde? Romantisch, wild, functioneel en inclusief, onze individuele natuurbeelden variëren nogal want iedereen houdt van natuur op een eigen manier. Daar is natuurlijk onderzoek naar gedaan want er zijn altijd patronen en trends te ontwaren en wat blijkt daaruit?
Natuur is belangrijk voor Nederlanders. Sterker nog, Nederlanders hebben eerder een ecocentrisch natuurbeeld (de mens als onderdeel van de natuur) dan een antropocentrisch natuurbeeld (waarin de mens centraal staat).
Ongeveer 80 procent van de bevolking kan worden gekenmerkt als ‘natuurmens’ of als ‘natuurbetrokken’. Er zijn ook zorgen over de natuur. Voor acht op de tien mensen is het tamelijk tot zeer waarschijnlijk dat plant- en diersoorten verdwijnen uit Nederland en eenzelfde hoeveelheid mensen vindt dat erg.
23 maart 2022 | Thijs Lenderink & Bram Wolf | Ipsos
Wat mij betreft is dit niet echt verrassend. Natuur is hot en happening. Het is interessanter onze natuurbeelden naiwkeuriger te onderzoeken. Wat betekent ecocentrisch en antropocentrisch in de praktijk? Praatjes vullen geen gaatjes. Als ik mensen vraag of wij onderdeel zijn van de natuur krijg ik meestal een bevestigend antwoord. Als ik kijk wat er gebeurt en hoe er naar gekeken wordt is dat vaak precies het tegenovergestelde. Iedereen keurt racisme af, iedereen vindt sociale media manipulatief en iedereen houdt van de natuur. Maar… Racisten bestrijden het feit dat ze discrimineren, mensen blijven geplakt aan hun schermen en de natuur holt achteruit.
Begrippen zijn rekbaar en zonder definities die iedereen onderschrijft is het debat een welles-nietis ping-pong spel. Vrijheid van meningsuiting is een moeras vol drijfzand. We onderzoeken vaak niet om het te begrijpen maar om het te kunnen manipuleren. Wij geven giftige bloemen aan de natuur en voelen ons er goed bij. Deze generalisaties wil ik even kwijt voor ik onze natuurbeelden ga bespreken.
Onkunde en gebrek aan kennis gaan hand in hand. Bij relaties is werkelijke interesse en respect voor je partner wenselijk. Wat betekent liefde als dat er niet is. De partner is immers geen vogeltje in een kooitje of een koe in de wei maar zowel de vogel als de kooi en de koe en de wei.
Hoe meer je over het begrip ‘natuur’ nadenkt hoe ongrijpbaarder het wordt. Het is een begrip in onze taal en hoe wij erover praten verraadt hoe wij het zien. Daarnaast lijkt het me logisch dat ieders natuurbeeld een mix is van het romantische, het woeste en wilde en het functionele in de natuur en onze psyche. Want wij zijn ook natuur en voor wie het nog niet doorheeft. Ons handelen is verre van rationeel. We zijn rationele wezens wanneer dat zo uitkomt en het onze natuurlijke driften en verlangens bevredigt.
Dat wij onderdeel van zijn de natuur en het leven is simpelweg een feit maar vinden wij de levens van dieren en planten net zo belangrijk als mensenlevens en handelen we hier ook naar? Bekommeren kraaien zich om het welzijn van mensen? Tot zover het ecocentrisme en tegelijkertijd zit hier wellicht de belangrijkste praktische aanwijzing voor het vormgeven van onze relatie.
We zijn immers onderdeel van hetzelfde en als het slecht gaat met ditzelfde gaat het ook slecht met ons. Als we een constructieve en liefdevolle relatie met de natuur willen opbouwen moeten we diezelfde relatie met onszelf en onze soortgenoten wensen. Omgang met mensen staat immers gelijk aan ‘in de natuur zijn en hiermee een relatie hebben’. Bovendien hoe moet je je eigen natuur leren kennen zonder omgang met soortgenoten? Je kan stellen dat het leven een continue relatietherapie is met elkaar en al het overige.
Je kan ook stellen dat natuur geen goed of slecht kent. Goed en slecht geldt slechts op het subjectieve microniveau bij de verdeling van schaarse middelen en dan gekeken vanuit een individu of groep. Momenteel worden de arme mensen op de wereld armer en de rijke rijker. Ons natuurlijk rechtvaardigheidsgevoel tracht dit te corrigeren niet goedschiks dan maar kwaadschiks. Fraude, oorlog en criminaliteit is van alle tijden. Winnaars worden verliezers en verliezers worden winnaars.
Als wij onderdeel zijn van de natuur is alles wat we doen hier onderdeel van en ontstaat dezelfde principes en dynamiek. Cultuur en natuur zijn geen tegenstelling meer. Vraag me af hoeveel van de 80% natuurmensen die ecocentrisch denken dit ook zo zien…
Wat ik merk in de praktijk is dat de traditionele natuurbeelden worden aanbeden als valse Goden. We hebben nog niets anders. De natuur is puur, schoon en onschuldig en wij zijn verdorven en slecht. De natuur is woest en wild en geen plek om te schuilen. De natuur staat ten dienste van de mens en wij kunnen dat gebruiken. Dat wij er zelf onderdeel van zijn betekent dat we onszelf dus ook zien als puur en onbedorven, als woest en wild en als iets dat we moeten temmen en gebruiken. Dat komt aardig overeen met onze innerlijke psychische worsteling en hoe we erover praten.
Volg je hart, wees oprecht, onderdruk je duistere kant niet want dat gaat tegenwerken, oefening baart kunst, rust, reinheid en regelmaat. Dat is toch hoe wij praten en dan is er nog het menselijk vernuft wat wij aanbidden. Wat betekent dit voor onze relatie met de natuur.
Als je van een persoon houdt kun je een serenade zingen. Hoe klinkt een serenade voor de natuur en dus deels een serenade richting jezelf. Het zou de vorm kunnen hebben van een lofzang op alles wat we niet weten en nooit zullen weten maar dat de natuur gewoon regelt… zoals het leven. Natuur maakt alles, verwerkt het en gebruikt het opnieuw. Ons lichaam en geest is zo’n creatie dat hebben wij niet zelf gedaan. Hoe kan een dergelijke relatie gelijkwaardig zijn?
We spreken dezelfde taal. Maar de natuur weet niet hoe het is om mens te zijn en wij weten niet hoe het is om natuur te zijn. Met een zekere pathos kun je stellen dat dit wederkerig en gelijkwaardig is. We wisselen informatie uit net zoals exponenten van om het even welke relatie.
Een feit blijft staan in welk debat dan ook. Dat is het feit dat wij mensen onderdeel van de natuur zijn. We zijn er uit voort gekomen en verdwijnen er ook in. Dus de natuur is allesomvattender dan wij mensen. Hoe onze relatie is hangt af van hoe wij de natuur zien. Onze houding ten opzichte van elkaar en de onze relatie met het geheel waar wij onderdeel van zijn. Alle romantiek, wildheid en functionaliteit hoort hier bij maar zit in onze beleving. Het is onze creatie weliswaar als samenspel met onze muze; de natuur.
In relaties is nieuwsgierigheid naar de ander een vereiste om te kunnen groeien en omdat wij onderdeel zijn van de natuur is dit automatisch nieuwsgierigheid naar onszelf en al het overige. Tuinieren is een directe interactie met natuurlijke principes en in die zin vergelijkbaar met het onderhouden van een relatie. Het doel is altijd dat we er zelf beter van worden en dat heeft niets met het banale egoïsme te maken. Het gaat om samenwerking waarbij een win-win situatie ontstaat. In de biologie heet dit symbiose, naast parasitisme, camouflage en misleiding een strategie die zijn nut heeft bewezen in de evolutie. Onze mitochondriën zijn bacteriën die ooit zijn gaan samenwerken en inmiddels onderdeel zijn van ons lichaam. Korstmossen zijn een ideale samensmelting tussen schimmels en algen. De natuur is feitelijk gebouwd op deze onderlinge afhankelijkheden tussen verschillende organismen. Alles is verbonden.
Ik weet niet hoe het jullie vergaat maar deze redenering maakt me nederig en gemotiveerd te zoeken naar win-win situaties. Voor mij is tuinieren samen met anderen een weg om deze te vinden. Tuinieren voor een gezonde leefomgeving voor mens, plant en dier. Dat is de basis voor mijn relatie en iedere dag leer ik nieuwe dingen en zeker als ik de natuur het werk laat doen. Het is eenvoudiger te reageren op en te werken met wat er ontstaat dan iets na te streven wat niet kan bestaan. Al onze dromen zijn slechts dromen als we ze niet kunnen realiseren.
Onze grootste vrijheid is uiteindelijk dat we onze manier van kijken naar onszelf en de wereld kunnen veranderen en hier is de natuur onze grote leermeester. Wat we ook verzinnen de natuur bepaalt of en hoe het werkt. De klimaat en biodiversiteitscrisis laten zien dat wat we hebben verzonnen niet goed werkt op de lange termijn. We moeten onze relatie met de natuur en de werkelijkheid wereldwijd herzien. Lief en leed delen.
Hoe je het went of keert er is geen weg terug. De technologie of zelfs de wetenschap kan ons niet redden maar de natuur wel als we aan onze relatie willen werken. Relatietherapie is wellicht effectiever dan alle slimme oplossingen die we verzinnen. En hier helpt een grap van John Cleese.
Hoe kun je God aan het lachen krijgen?
Vertel hem je plannen.
