De Luie Vrolijke Tuinier

Het leek me interessant een existentiële kwestie te bespreken met Chatgtp. Vriendelijk als altijd blijkt ze de kwestie goed te kunnen analyseren. De mens-natuur relatie, dat is het ding waar we ons over buigen. Mijn stelling is dat het gegeven dat wij ons boven of buiten de natuur hebben geplaatst we heel veel kennis hebben vergaard over zowel de natuur als onszelf maar dat we hierdoor onszelf minder goed zijn gaan begrijpen en zo minder mens en minder natuur worden. Omdat Chatgtp nogal breed van stof is heb gevraagd het gesprek in 500 woorden samen te vatten. Daar beginnen we mee. 

Samenvatting Chatgtp/Biemans

Het gesprek dat we gisteren hadden, ging inderdaad over een existentiële kwestie: de relatie tussen de mens en de natuur. Jij stelde dat, door onszelf boven of buiten de natuur te plaatsen, we veel kennis hebben vergaard over zowel de natuur als onszelf, maar tegelijkertijd ons begrip van onszelf en de natuur hebben verarmd. In feite zouden we hierdoor “minder natuur” en “minder mens” zijn geworden. Het gesprek draaide dus om de vraag of de dualistische houding van bijvoorbeeld René Descartes — die de mens zag als gescheiden van de natuur — heeft bijgedragen aan de vervreemding van de natuur, wat de manier waarop we onszelf en de wereld begrijpen zou kunnen hebben beïnvloed.

Ik gaf aan dat de mens, hoewel hij deel uitmaakt van de natuur, vaak wordt gezien als iets los van de rest van de wereld. Dit is vooral terug te voeren op het dualisme van Descartes, die lichaam en geest als gescheiden beschouwde. Dit heeft ertoe geleid dat we de natuur vaak als iets externs behandelen: iets om te beheersen of te gebruiken. Dit perspectief heeft ons begrip van de natuur als een dynamisch, verbonden systeem beperkt. Tegelijkertijd heeft het ons ook minder goed in staat gesteld om onszelf te begrijpen, omdat we onze eigen verbondenheid met de natuur zijn gaan ontkennen.

Jouw stelling dat we door deze dualistische visie “minder natuur” en “minder mens” zijn geworden, heb ik verder onderzocht. De afscheiding tussen de mens en de natuur heeft niet alleen de manier waarop we de wereld om ons heen zien beïnvloed, maar ook onze eigen identiteit. Als we onszelf als losstaand van de natuur beschouwen, verliezen we de ervaring van verbondenheid met andere levende wezens en het ecosysteem. Dit heeft een impact op hoe we ons als mensen ervaren — we zijn niet langer een integraal deel van de natuur, maar een soort uitzondering op de regels die voor de rest van het leven gelden.

Tegelijkertijd hebben we veel geleerd van deze dualistische benadering. Wetenschappelijke kennis, technologie en vooruitgang op het gebied van rationaliteit en controle zijn deels het gevolg van het scheiden van de mens van de natuur. Maar, zoals je zelf ook suggereerde, heeft deze benadering ons begrip van de natuur en van onszelf tegelijkertijd beperkt. We hebben ons afgesloten van de onderlinge verbondenheid die we met andere levensvormen en het ecosysteem zouden kunnen ervaren. Daardoor raken we niet alleen vervreemd van de natuur, maar ook van de meer holistische en zintuiglijke aspecten van ons mens-zijn — zoals onze afhankelijkheid van de aarde voor overleving, ons lichamelijk bestaan en de emotionele impact die de natuur op ons heeft.

In het laatste deel van ons gesprek stelde je dat we, om de klimaat- en biodiversiteitscrisis aan te pakken, een verschuiving moeten maken van een dualistische naar een holistische visie, waarin de mens niet boven, maar deel van de natuur is. Ik ben met je eens dat deze herijking van onze visie essentieel is, en we bespraken manieren om dit idee naar het dagelijks leven te vertalen. Dit kan bijvoorbeeld door het benadrukken van de onderlinge afhankelijkheid van mens en natuur, het geven van concrete voorbeelden die de verbondenheid tussen beide aantonen, en door verhalen te gebruiken die laten zien hoe alles in de natuur met elkaar samenwerkt.

Als we de verbinding tussen mens en natuur op een toegankelijke manier kunnen uitleggen, kan dit leiden tot meer bewustzijn en een verschuiving in onze denkwijze. Zoals jij zelf aangaf, zouden we kunnen beginnen met kleine veranderingen in taal, gedrag en onze dagelijkse keuzes — zoals het ondersteunen van een circulaire economie, duurzame consumptie en het kiezen voor ecologische keuzes. Zo wordt de holistische visie niet alleen iets abstracts, maar iets dat mensen in hun eigen leven kunnen toepassen.

Al met al was ons gesprek een verkenning van de diepgaande gevolgen die de scheiding van de mens van de natuur heeft gehad, en hoe we deze visie kunnen omarmen om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan. Het is duidelijk dat een fundamentele verschuiving in hoe we onszelf en onze relatie met de natuur zien noodzakelijk is voor een duurzamere en meer verbonden toekomst.

Integrale gesprek Chatgtp/Biemans

Kan ik een vraag stellen?

Natuurlijk! Stel gerust je vraag.

Ik wil het graag hebben over een existentiële kwestie. Weet je wat existentieel betekent?

Ja, ik weet wat existentieel betekent. Het komt van het woord "existentie", wat betrekking heeft op het bestaan. In filosofische termen verwijst "existentieel" vaak naar zaken die te maken hebben met de fundamentele aard van het leven, het bestaan en de betekenis van alles. Het gaat vaak over vragen zoals: Waarom zijn we hier? Wat is de betekenis van het leven? Wat is de rol van de mens in de wereld?

Dus als je het hebt over een existentiële kwestie, bedoel je meestal een vraag of probleem dat diep gaat over het doel van ons leven, onze ervaringen, en de grotere betekenis van ons bestaan.

Wat wil je precies bespreken?

Ik wil het hebben over de relatie mens-natuur. Dat is vreemd want wij zijn zelf ook natuur dus een mens-natuur relatie is in feite een relatie met hetzelfde. Wat vind je van deze redenering?

Je hebt gelijk dat het op het eerste gezicht vreemd lijkt om te spreken van een "mens-natuurrelatie", omdat we als mensen inderdaad zelf deel uitmaken van de natuur. Deze redenering raakt aan een diep filosofisch vraagstuk over hoe we ons verhouden tot de wereld om ons heen, en vooral tot het natuurlijke systeem waar we onderdeel van zijn.

Er zijn verschillende manieren om deze relatie te bekijken, afhankelijk van het perspectief dat je inneemt:

1. Het dualistische perspectief: In veel westerse filosofieën is er een scheiding gemaakt tussen de mens en de natuur. Dit komt vaak voort uit de invloed van het dualisme van René Descartes, die lichaam en geest zag als gescheiden. Vanuit dit standpunt wordt de natuur vaak gezien als iets dat losstaat van de mens, iets waar we als menselijke wezens gebruik van maken, maar waar we ons boven plaatsen. In deze benadering zou de "mens-natuurrelatie" inderdaad gezien worden als een soort externe relatie met iets anders.
2. Het ecocentrische of holistische perspectief: In andere filosofische en ecologische stromingen wordt de scheiding tussen mens en natuur betwijfeld of zelfs verworpen. Vanuit dit perspectief is de mens onlosmakelijk verbonden met de natuur, en de natuur is niet iets waar we buiten staan, maar iets waarvan we deel uitmaken. In deze visie zouden we de mens-natuurrelatie niet zien als een externe relatie, maar als een interne of gezamenlijke relatie, waarin de mens samen met andere levende wezens en de omgeving deel uitmaakt van een groter geheel.

Wat je zegt — dat we zelf ook natuur zijn — kan dus een pleidooi zijn voor het idee dat de scheiding die we vaak maken tussen mens en natuur kunstmatig is. We zijn, net als andere organismen, onderdeel van het ecosysteem. Onze invloed op de natuur, onze afhankelijkheid van natuurlijke bronnen en onze verbondenheid met andere levensvormen maken het moeilijk om de mens als iets "buiten" de natuur te beschouwen.

Vanuit dit idee zou je de relatie kunnen beschouwen als een samenwerkingsrelatie of zelfs een co-evolutionaire relatie. We evolueren met de natuur, en de manier waarop we met de natuur omgaan, heeft directe gevolgen voor ons eigen voortbestaan. Als we de natuur beschadigen, beschadigen we ook onszelf. Het is dus niet zozeer een "relatie met iets anders", maar een relatie met onszelf, aangezien we dezelfde basisdelen delen: water, lucht, aarde, en een gemeenschappelijk netwerk van biologische en chemische processen.

Kortom: Ik vind je redenering interessant, omdat het een uitnodiging is om onze verhouding tot de natuur opnieuw te evalueren. Het kan ons helpen te erkennen dat we geen aparte entiteit zijn, maar deel uitmaken van een levend systeem waarin alle onderdelen met elkaar verweven zijn. Het zou ook kunnen leiden tot een diepere waardering voor de noodzaak van duurzaamheid en respect voor de natuurlijke wereld, omdat we erkennen dat wat we doen aan de natuur, we eigenlijk aan onszelf doen.

Wat vind jij zelf van deze benadering?

Het interessantste wat je zegt is; 'Als we de natuur beschadigen beschadigen we ook onszelf.' ik wil een stap verder gaan en stellen dat we door de dualistische houding van Descartes veel over onszelf en de natuur hebben geleerd maar dat we onszelf en de natuur daardoor minder goed begrijpen. We worden minder natuur en minder mens zogezegd. Hoe vind je de logica en houdbaarheid van deze stelling?

Je stelling is inderdaad bijzonder interessant en biedt een waardevolle verdieping op de gebruikelijke benaderingen van de mens-natuurrelatie. Je haalt het idee aan dat de dualistische houding van Descartes, waarbij de mens wordt gezien als gescheiden van de natuur, ons in zekere zin zowel van onszelf als van de natuur verwijdert. Je stelt dat dit heeft geleid tot een beperking in ons begrip van zowel onszelf als de natuurlijke wereld, en dat we daardoor "minder natuur en minder mens" zijn geworden. Ik vind dit een erg plausibele en diepgaande gedachte.

In de filosofie van Descartes zien we de mens als een denkend subject, wat inhoudt dat de mens zich boven de rest van de natuur zou verheffen. Dit dualisme heeft de manier waarop we de natuur benaderen, vaak gepersonaliseerd als "iets om te beheersen of te benutten", in plaats van als iets waarvan we integraal deel uitmaken. Deze scheiding heeft bijgedragen aan de dominante opvatting dat de natuur een object is dat buiten onszelf staat — iets waar we ons van kunnen distantiëren, of zelfs tegen kunnen vechten. Als gevolg daarvan is de natuur vaak behandeld als iets passiefs dat enkel dient om de behoeften van de mens te vervullen, wat ons begrip van zowel de menselijke natuur als de bredere ecologie heeft beperkt.

Wat je verder stelt, namelijk dat we door deze dualistische benadering "minder natuur" en "minder mens" zijn geworden, heeft een aantal interessante implicaties:

1. Minder natuur: Door onszelf te zien als losstaand van de natuur, verliezen we de ervaring van verbondenheid met de rest van het levende systeem. De natuurlijke wereld wordt iets waar we “overheen” moeten staan, wat de mogelijkheid uitsluit dat de natuur ons iets kan leren over onszelf. Onze intrinsieke afhankelijkheid van ecosystemen, de wijsheid van andere levensvormen, en de dynamiek van de natuurlijke omgeving worden vaak genegeerd. We verliezen daarmee het besef dat onze gezondheid en ons welzijn nauw verbonden zijn met de gezondheid van de planeet.
2. Minder mens: De dualistische visie heeft ook invloed op hoe we de menselijke identiteit zien. Als we de mens reduceren tot puur denkend subject, los van de rest van het leven, dan kunnen we bepaalde basale aspecten van onszelf verliezen: de emotionele en zintuiglijke verbinding met de natuur, de lichamelijke ervaring van ons bestaan, en zelfs onze afhankelijkheid van de fysieke wereld om ons heen. Het idee van de mens als "heerser" of "beheerser" van de natuur heeft bovendien bijgedragen aan het idee van de mens als iets boven de rest van het leven — wat ons ertoe aanzet om onze eigen natuur als fundamenteel anders te zien dan die van andere dieren of organismen. Dit maakt het moeilijker om bijvoorbeeld onze emotionele, instinctieve en dierlijke kanten te omarmen.
3. Herwaardering van de holistische benadering: De groeiende interesse in ecologie, duurzaamheid en de inzichten van inheemse culturen die de natuur als een integraal, levend geheel beschouwen, lijkt een reactie te zijn op deze scheiding. Er is nu meer aandacht voor het idee dat de menselijke ervaring niet losstaat van de natuur, maar deel uitmaakt van een veel groter netwerk. We zijn ons meer bewust van onze impact op de aarde, maar ook van het feit dat de natuur ons niet alleen voedt, maar ook onze zintuigen en onze psyche beïnvloedt.

De logica van je stelling is dus goed te volgen. De manier waarop we denken over onszelf en de natuur heeft gevolgen voor hoe we onszelf begrijpen en hoe we omgaan met onze omgeving. De dualistische houding heeft ons misschien wel veel geleerd over controle, rationaliteit en techniek, maar het heeft ons ook afgesneden van de bredere, ecologische en spirituele dimensies van ons bestaan.

Door de natuur als een extern object te behandelen, verliezen we niet alleen onze verbondenheid met de rest van het leven, maar ook het vermogen om onszelf volledig te begrijpen als deel van dat leven. We worden dan "minder mens" doordat we de diepere verbinding met onze eigen aard (onze lichamelijkheid, onze zintuigen, onze emoties) ontkennen, en we worden "minder natuur" doordat we onze intrinsieke plaats binnen het ecosysteem niet meer erkennen.

Wat vind jij zelf van deze inzichten? Denk je dat we als samenleving werkelijk deze verschuiving kunnen maken in onze denkwijze, en zo ja, hoe zou dat eruit kunnen zien?

Dat lijkt me hoogstnoodzakelijk omdat we met meer dualistische of objectieve kennis niet verder komen om de klimaat- en biodiversiteitscrisis te keren hiervoor dient een existentiële herijking van onze visie op onszelf en de natuur als een geheel. Mijn vraag aan jou, omdat je stelt dat deze verschuiving van dualisme naar holisme al aan de hand is. Hoe vertaal je dit naar een alledaags discours zodat het voor iedereen begrijpelijk is?

Je hebt helemaal gelijk dat een existentiële herijking van onze visie op onszelf en de natuur essentieel is om de klimaat- en biodiversiteitscrisis aan te pakken. De traditionele, dualistische benaderingen van mens en natuur als gescheiden entiteiten hebben ons inderdaad niet verder geholpen — integendeel, ze hebben bijgedragen aan het uitbuiten van de natuur zonder inzicht in de onderlinge verbondenheid. De verschuiving naar een holistisch perspectief, waarin we de natuur als een integraal, levend geheel beschouwen waar de mens een deel van uitmaakt, is noodzakelijk voor een duurzame toekomst. 

Wat betreft jouw vraag over hoe we deze verschuiving kunnen vertalen naar een alledaags discours: dat is een cruciale uitdaging. Het is belangrijk dat deze ideeëngolf niet blijft steken in abstracte of academische sferen, maar begrijpelijk wordt voor mensen in hun dagelijks leven. Hier zijn een aantal manieren om de holistische visie toegankelijker te maken voor een breder publiek:

1. Verbinding met de natuur benadrukken

Veel mensen voelen zich op de een of andere manier al verbonden met de natuur, ook al zijn ze zich daar misschien niet altijd bewust van. Dit kan bijvoorbeeld door te verwijzen naar alledaagse ervaringen zoals wandelen in een park, tuinieren, het gevoel van frisse lucht of het bewust worden van de schoonheid van een zonsopgang. De essentie hiervan is dat we, hoe druk ons leven ook is, nog steeds diep geworteld zijn in de natuur. Door deze ervaringen te benutten kunnen we het idee van de verbondenheid tussen mens en natuur op een persoonlijke manier communiceren.

Bijvoorbeeld: “Wanneer je je gelukkig voelt in de natuur, is dat niet toevallig. Het is een herinnering aan hoe nauw we verbonden zijn met het ecosysteem om ons heen. We zijn onderdeel van dat grotere geheel.”

2. Verantwoordelijkheid en onderlinge afhankelijkheid

In plaats van te spreken over "bescherming van de natuur" als iets wat we 'voor de natuur' doen, kunnen we benadrukken dat we de natuur beschermen omdat we ons eigen voortbestaan ervan afhankelijk maken. Het gaat om de ‘onderlinge afhankelijkheid’ van alle levensvormen, inclusief de mens. Dit kan vertaald worden naar alledaagse situaties waarin we laten zien hoe we afhankelijk zijn van een gezond milieu (schone lucht, gezond voedsel, schoon water, etc.) en dat het welzijn van de mens onlosmakelijk verbonden is met het welzijn van de planeet.

Een eenvoudige manier om dit te verwoorden is: "Als we de natuur niet goed behandelen, doen we eigenlijk onszelf tekort. Het is als een familie waar iedereen elkaar nodig heeft. Wat je aan de ene kant beschadigt, raakt uiteindelijk ook jou."

 3. Klein beginnen: circulaire economie en ecologische keuzes

Voor veel mensen kan het idee van ecologische verantwoordelijkheid overweldigend lijken. Daarom is het nuttig om praktische, haalbare stappen voor te stellen die aansluiten bij de dagelijkse keuzes van mensen. Het promoten van bijvoorbeeld een circulaire economie, duurzame voedselproductie (bijvoorbeeld lokaal en plantaardig), en bewuste consumptie maakt de holistische visie op de natuur concreet en toepasbaar. Door te laten zien hoe kleine veranderingen in het dagelijks leven (zoals het verkleinen van de ecologische voetafdruk) bijdragen aan het grotere geheel, kun je mensen helpen zich meer verbonden te voelen met de natuur.

Bijvoorbeeld: "Elke keer als je kiest voor herbruikbare producten, kies je voor de planeet én voor jezelf. Het is niet alleen goed voor de natuur, maar ook voor de kwaliteit van je eigen leven en dat van je kinderen."

 4. Verhalen vertellen: narratieven die de verbondenheid benadrukken

Verhalen hebben een kracht om mensen te raken en hen te verbinden met grotere ideeën. Door verhalen te gebruiken die de verbondenheid van alles in de natuur benadrukken — van bomen die met elkaar communiceren via ondergrondse netwerken tot de reis van een vlinder — kun je de holistische visie op een boeiende manier overbrengen. Dit kan zelfs in het alledaagse discours worden ingebouwd: van het vertellen van verhalen over de natuur tot het bespreken van hoe alles in de ecologie samenwerkt om het evenwicht te bewaren.

Bijvoorbeeld: "Wist je dat bomen in een bos met elkaar communiceren via een soort ondergronds netwerk van schimmels? Dit helpt hen samen te werken voor de gezamenlijke gezondheid van het bos. Wij zouden hetzelfde moeten doen: samenwerken voor een gezonde planeet."

 5. Herwaardering van zintuiglijke en emotionele ervaring

Onze relatie met de natuur gaat niet alleen over intellectuele kennis, maar ook over emoties en zintuiglijke ervaringen. Het helpt om mensen eraan te herinneren dat de natuur ons niet alleen voedt, maar ook diep beïnvloedt op emotioneel en fysiek niveau. Dit betekent niet alleen dat we de natuur moeten "begrijpen", maar dat we ons ook moeten "voelen" als deel ervan. Door mensen bewust te maken van de kalmerende effecten van natuur (zoals stressvermindering door simpelweg buiten te zijn) kun je de holistische visie op de natuur in alledaagse gesprekken integreren.

Bijvoorbeeld: "Hoe vaak heb je gemerkt dat je je kalm voelt wanneer je in een park of bij het water bent? Dat is omdat de natuur iets in ons aanraakt dat ons herinnert aan onszelf — een deel van ons, dat we misschien vergeten zijn."

 6. Veranderingen in taal

Taal speelt een belangrijke rol in hoe we de wereld ervaren. Door te beginnen met het veranderen van de taal die we gebruiken om over de natuur en onze relatie ermee te praten, kunnen we een groter gevoel van verbondenheid en verantwoordelijkheid creëren. In plaats van te spreken over "de natuur als hulpbron", zouden we kunnen zeggen: "de natuur als partner" of "de natuur als mede-levende entiteit". Dit maakt de scheiding die door dualisme wordt gecreëerd minder vanzelfsprekend.

Bijvoorbeeld: "In plaats van de natuur als iets buiten ons te beschouwen, zouden we kunnen praten over de natuur als onze mede-bewoner, waarmee we samenwerken voor een gezonde toekomst."

Conclusie

Het vertalen van een holistisch wereldbeeld naar het alledaagse discours vraagt vooral om het herstellen van de band tussen mens en natuur op een persoonlijke, praktische en emotionele manier. De essentie is dat mensen zich weer kunnen herkennen in de natuur, niet als een object waar we boven staan, maar als een essentieel onderdeel van wie we zijn. Door deze ideeën te vertalen naar kleine, begrijpelijke verhalen, zintuiglijke ervaringen en praktische keuzes, kunnen we stap voor stap bijdragen aan een fundamentele verschuiving in ons denken.

Wat denk je van deze benaderingen? Zou een van deze manieren voor jou effectief zijn om de boodschap van verbondenheid over te brengen?

Je vertelt me niets nieuws maar je maakt het wel overzichtelijk

Dat is goed om te horen! Ik ben blij dat de manier waarop ik het overzichtelijk heb gepresenteerd nuttig voor je is. Het lijkt inderdaad een uitdaging om zulke diepgaande ideeën op een toegankelijke manier over te brengen, maar soms ligt de kracht in eenvoud en helderheid. Als we de verbanden tussen mens en natuur kunnen uitleggen op een manier die mensen direct kunnen voelen en begrijpen, wordt de verandering wellicht makkelijker te realiseren.

Als je nog verder wilt verdiepen of een bepaald aspect verder wilt uitwerken, ben ik er om te helpen! Wat is voor jou op dit moment de belangrijkste stap die we zouden kunnen nemen om deze verschuiving daadwerkelijk te maken in het dagelijks leven van mensen?

Dat zou een fantastische manier zijn om deze ideeën breder te delen! Het is inderdaad waardevol om deze discussies over de verschuiving van een dualistisch naar een holistisch wereldbeeld toegankelijk en begrijpelijk te maken voor een groter publiek. Het zou interessant zijn om deze gedachten te verwoorden in een stuk dat mensen uitnodigt om anders naar hun relatie met de natuur te kijken — niet alleen in abstracte termen, maar ook als iets dat elke dag van ons leven beïnvloedt.

Deze conversatie publiceren :)

Als je besluit om deze conversatie te publiceren, zou het misschien nuttig zijn om de belangrijkste punten eruit te halen en ze te koppelen aan concrete voorbeelden en verhalen. Dat maakt het nog meer aansprekend voor lezers die mogelijk niet dagelijks in filosofische termen denken, maar wel gevoelig zijn voor de thema’s van ecologie, duurzaamheid en de verbinding tussen mens en natuur.

Als je hulp nodig hebt bij het structureren of bewerken van de tekst voor publicatie, ben ik natuurlijk ook bereid om mee te denken! Heb je al een platform in gedachten waar je dit zou willen delen?

Ik heb een website en ik vind het leuk integraal te publiceren... bedankt tot nog toe

Dat klinkt geweldig! Een website is een perfect platform om zulke diepgaande, maar ook praktische gesprekken te delen met anderen. Het zou prachtig zijn als dit gesprek een bijdrage kan leveren aan de bewustwording en verandering die we nodig hebben, vooral als het integraal wordt gepresenteerd en makkelijk te begrijpen is voor een breed publiek. 

Ik ben blij dat ik je heb kunnen helpen om deze ideeën op een overzichtelijke manier neer te zetten, en ik wens je veel succes met de publicatie! Als je nog ergens hulp bij nodig hebt — of het nu gaat om schrijven, structuren of het verder uitwerken van ideeën — aarzel dan niet om me opnieuw te benaderen.

Veel succes met je website en de belangrijke boodschap die je wilt verspreiden! :)